Dossier
Droogte
Het klimaat in Nederland verandert en er is een reële kans dat de toekomst droger wordt. De afgelopen jaren was het in het voorjaar en de zomer vaak wekenlang erg droog. De gevolgen van deze droogte voor landbouw, natuur en leefbaarheid worden door Wageningen University & Research (WUR) onderzocht. In dit dossier vindt u nieuws, achtergronden en resultaten van het onderzoek naar droogte.
Nieuws, onderzoek en experts over droogte
Droogte en akkerbouw
Door de klimaatverandering en de steeds verder teruglopende beschikbaarheid van hulpbronnen zoals water, is de ontwikkeling van gewassen met een betere bestendigheid tegen droogte een belangrijk onderzoeksonderwerp voor veel kennisinstellingen en plantenveredelingsbedrijven. Voor WUR is het een belangrijke taak om innovatieve oplossingen te vinden voor onze stakeholders, op basis van GM en niet-GM eigenschappen, die bijdragen aan het omgaan met de wereldwijde uitdagingen in de landbouw. Met de steeds toenemende nadruk op beperking van watergebruik en de voorspelde steeds drogere zomers is het zeer belangrijk deze eigenschappen in onze belangrijkste gewassen te verbeteren.
Toenemende droogte in de zomer in Nederland vraagt om het anders inrichten van ons land voor landbouw en natuur, op een manier die ook in de toekomst kan bestaan. Leren omgaan met droogte in de landbouw kan ook door het anders omgaan met water. WUR ontwikkelt en onderhoudt sinds 2012 Waterwijzer Landbouw, een instrument voor het bepalen van het effect van veranderingen in de waterhuishouding op de opbrengsten van akkerbouwgewassen, grasland en boomteelt. Zulke veranderingen kunnen ontstaan door waterbeheer, herinrichtingsprojecten, (drink)waterwinningen, maar ook door veranderingen in het klimaat. Met Waterwijzer Landbouw kan de schade aan de opbrengst van gewassen worden bepaald in droge – maar ook natte – omstandigheden.
Expert droogte en akkerbouw
Projecten droogte en akkerbouw
-
Klimaatadaptatie Open Teelten
- Door klimaatverandering worden er hogere gemiddelde temperaturen en veranderende neerslagpatronen verwacht. Dat betekent steeds vaker veel neerslag in korte tijd en langere perioden van droogte. Tegelijkertijd staat de bodemkwaliteit in Nederland onder druk. Zaken als bodemdaling, ondergrondverdichting en lage (actieve) gehaltes aan organische stof, geven hogere risico’s op onvoldoende vochtvoorziening van het gewas, verzilting en een slechte infiltratie van overtollig water. -
Waterefficiënte teelt op substraat
- Hoewel de gemiddelde jaarlijkse totale hoeveelheid neerslag in Nederland een stijgende trend laat zien, valt deze neerslag in steeds extremere buien met langere perioden van droogte. Met de bestaande infrastructuur (beperkte opslagcapaciteit voor water) wordt de beschikbare hoeveelheid water voor de teelt kleiner. Het gebruik van traditionele externe waterbronnen als oppervlakte- en grondwater staat onder druk, zodat teelten met een hoog waterverbruik te maken gaan krijgen met een tekort aan goed gietwater. -
PPS Grasvelden, Klimaat en Biodiversiteit
- In Nederland in het algemeen en in de stedelijke omgeving in het bijzonder, liggen er uitdagingen op het gebied van klimaat en biodiversiteit. Naar schatting bestaat 4,5% (ca 1.515.00 ha) (Bron: CBS, 2015) van het Nederlands landoppervlak uit grasvelden. Dit landelijk onderzoeksprogramma (Privaat-Publieke Samenwerking Grasvelden, klimaat & biodiversiteit) kan daarom een aanzienlijke bijdrage kan leveren aan de uitdagingen op het gebied van klimaat (hittestress, wateroverlast en watertekort en koolstof vastlegging) en de teruglopende biodiversiteit.
Nieuws
-
Hoe landbeheer waterzekerheid in Afrika kan verbeteren
- Veel mensen in Afrika ten zuiden van de Sahara hebben niet het hele jaar toegang tot zoetwater. Dit terwijl maar liefst 90 procent van de landbouw afhankelijk is van zoetwater uit regenval of grondwater. Een grootschalige studie in 19 landen in de regio laat zien hoe herstelmaatregelen in het management van de bodem kunnen bijdragen aan het vergroten van waterzekerheid voor miljoenen mensen. -
Extreem weer op Unifarm, hoe houd je zoveel gewassen nat of droog genoeg?
- Regen, zon, hagel en wind horen bij proeven met gewassen in het open veld. Maar extreem weer kan de resultaten van een proef beïnvloeden. Gerard Derks en Joep Laan van de afdeling Vollegrond van Unifarm spannen zich tot het uiterste in om de gewassen te geven wat ze nodig hebben. Hoe gaan zij te werk? -
Droogte, wat gaan we er aan doen?
- "Het is heel droog in Nederland en dus gaat er nu veel aandacht naar uit in de media. Dat is mooi. In de zomer van 2018 waren we als hydrologisch onderzoekers ‘blij’ dat dit thema eindelijk de aandacht kreeg die het verdiende", vertelt Mirjam Hack – ten Broeke, teamleiteamleider Bodem, Water en Landgebruik. Dat we vaker te maken zouden krijgen met droge zomers was bij de waterbeheerders en onderzoekers wel bekend, maar als de situatie zich nog niet voordoet is het lastig om er aandacht voor te vragen. Immers: eerst zien en dan geloven. -
Meer schoon water voor land- en tuinbouw in tijden van droogte
- Is het mogelijk om schoongemaakt afvalwater (effluent) van rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s) veilig als irrigatiewater te gebruiken in de land- en tuinbouw? Een groep van waterschappen, kennisinstellingen en bedrijven zijn onder leiding van Wageningen Universiteit & Research een onderzoek gestart om te onderzoeken hoe dit in de praktijk kan werken. -
Arnold van Vliet bij RTL Nieuws over effect van droogte op bomen
- Het is midden augustus en volop zomer, maar op sommige plekken zie je al stapels bruine bladeren op de grond. Bomen laten de bladeren vallen om zichzelf te beschermen tegen de extreme droogte. Bioloog Arnold van Vliet legt uit wat het effect is van droogte op bomen en wat er aan te doen is. -
Huidige droogte minder impact dan in 2018
- Dat het droog is in Nederland weten we. Dat de planten daar last van hebben ook. Maar in welke mate en waar precies in Nederland is nu ook te zeggen middels satellietbeelden uit de Groenmonitor.nl, een project van Wageningen University & Research. Deze laten zien dat het grasland in Nederland op dit moment te kampen heeft met verschillende stadia van droogtestress. De regionale verschillen zijn groot. Echter, zo erg als in 2018 heeft de droogte nog niet toegeslagen. -
Daan Verstand in Nieuws & Co over droogte in de landbouw
- Zeeland is momenteel de droogste provincie van Nederland, met grote gevolgen voor akkerbouwers. Daan Verstand (onderzoeker klimaatadaptatie bij Wageningen Environmental Research) vertelt in Nieuws & Co wat boeren tegen de droogte kunnen doen, en over de rol van onderzoek. -
Onze kolen zijn ontstaan in het Midden-Oosten (en dat is met het opwarmende klimaat een meevaller)
- Een spruitje en een bloemkool lijken totaal niet op elkaar. Toch is het botanisch gezien dezelfde soort: Brassica oleracea. En op de kustrotsen van Engeland en Frankrijk groeit hun voorouder, de wilde kool. Toch zijn de koolsoorten die we nu eten, helemaal niet in Engeland of Frankrijk ontstaan, maar vierduizend kilometer verderop. Hoe komt dat? -
Klimaat Impact Monitor geeft inschatting van gevolgen klimaatverandering
- Nederland krijgt steeds vaker te maken met extreem weer zoals wateroverlast, droogte en natuurbranden. Door klimaatverandering neemt de kans hierop toe. Dit heeft gevolgen voor onze gezondheid, steden, infrastructuur, landbouw en natuur. Wageningse onderzoekers werken samen met overheden en verzekeraars aan een nieuwe omgeving waarin data over de gevolgen van extreem weer in één oogopslag te zien zijn: de Klimaat Impact Monitor. -
Akkerbouw bereidt zich voor op extreme droogte en wateroverlast
- Extreme droogte of juist veel neerslag in korte tijd. Door een veranderend klimaat krijgen we er steeds vaker mee te maken. Hoe kun je als akkerbouwer de gevolgen zoveel mogelijk beperken? Komende vier jaar wordt binnen de PPS ‘Klimaatadaptie Open Teelten’ gewerkt aan praktische handvatten en innovaties.
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Droogte en natuur
Droogte heeft een flinke impact op de natuur. De waterstand en het vochtgehalte in de bodem daalt, boombladeren verkleuren en wilde dierenpopulaties lijden onder het gebrek aan water en voedsel. Door de droogte moeten we ook rekening houden met natuurbranden: bosbranden, heidebranden en bermbranden. Daarnaast zijn er veranderingen merkbaar in de natuurkalender en in insectenpopulaties, die door droog weer soms juist kunnen toenemen (bijv. wespen of de eikenprocessierups).
Bodems kunnen zo erg aangetast worden, dat er niets meer wil groeien. Verwoestijning kan allerlei oorzaken hebben: water- en winderosie, verzilting, overbegrazing, droogte en natuurbranden. Iedere oorzaak vergt weer een andere maatregel om het tij te keren. Samen met partijen van over de hele wereld werkt WUR aan oplossingen.
Experts droogte en natuur
Projecten droogte en natuur
-
Delta's onder druk
- Delta’s staan sterk onder druk door klimaatverandering en stedelijke ontwikkeling, terwijl delta’s ook tot de meest vruchtbare/productieve gronden horen. Snelle veranderingen, die voortkomen uit klimaatverandering zoals zeespiegelstijging, verzilting, waterkwaliteitsproblemen, overstromingen, en droogte, maken aanpassing van de landbouwproductie noodzakelijk. Een interdisciplinair onderzoeksteam van WUR werkt op integrale wijze aan duurzame transitiepaden voor de landbouw in delta’s, met als doel om het voedsel systeem adaptief te veranderen om zo bij te dragen aan het duurzame ontwikkelingsdoel ‘SDG Zero Hunger’. -
Klimaat als driver voor een natuurlijker toekomst van Nederland
- Nederland beweegt al eeuwen mee met het klimaat. De rapporten van het IPCC en de vertaling daarvan in klimaatscenarios laten voor Nederland zien dat een nieuwe en robuustere inrichting noodzakelijk is. Hoewel in het Deltaprogramma goed wordt nagedacht hoe ons watersysteem toekomstbestendig moet worden ingericht ontbreekt er een vergezicht op kansen die er liggen voor natuur en biodiversiteit, waarbij alle vitale sectoren worden betrokken; een intersectorale transdisciplinaire aanpak. -
PPS Grasvelden, Klimaat en Biodiversiteit
- In Nederland in het algemeen en in de stedelijke omgeving in het bijzonder, liggen er uitdagingen op het gebied van klimaat en biodiversiteit. Naar schatting bestaat 4,5% (ca 1.515.00 ha) (Bron: CBS, 2015) van het Nederlands landoppervlak uit grasvelden. Dit landelijk onderzoeksprogramma (Privaat-Publieke Samenwerking Grasvelden, klimaat & biodiversiteit) kan daarom een aanzienlijke bijdrage kan leveren aan de uitdagingen op het gebied van klimaat (hittestress, wateroverlast en watertekort en koolstof vastlegging) en de teruglopende biodiversiteit. -
Natuurkalender brengt effecten klimaatverandering op natuur in beeld
- Natuurlijke processen zoals bloei van bomen en de start van vogeltrek vinden elk jaar in een vaststaande periode plaats.
Nieuws
-
Koolstofopname in Europese bossen onder druk door droogte
- Bos speelt een belangrijke rol bij het tegengaan van klimaatverandering, doordat bomen CO2 uit de lucht kunnen halen. Maar tijdens de extreem warme en droge zomer van 2022 hebben veel bossen in Europa juist minder CO2 opgenomen. Dat blijkt uit een nieuwe Europese studie. De bevindingen suggereren dat de plannen om CO2-uitstoot via bos te compenseren, mogelijk bijgesteld moeten worden. -
Tropische bossen bestand tegen hitte, tot op bepaalde hoogte
- De toekomst van tropische bossen is onzeker als gevolg van klimaatverandering, maar nieuw onderzoek gepubliceerd in Science laat zien dat ze grote hoeveelheden koolstof kunnen blijven opslaan als de opwarming van de aarde beperkt blijft. -
Nieuw onderzoeksprogramma Grasvelden voor een klimaatbestendige leefomgeving met meer biodiversiteit
- Grasvelden met in de eerste plaats een recreatieve functie kunnen een rol spelen om het stedelijk gebied aangenamer en klimaatbestendiger te maken. Én in het verhogen van de biodiversiteit, wat de overlast van plagen kan beperken. Samen met het graszaadbedrijfsleven en de sportbranche gaat Wageningen University & Research (WUR) de komende vier jaar onderzoeken hoe grasvelden een optimale bijdrage kunnen leveren aan uitdagingen op het gebied van het klimaat en de teruglopende biodiversiteit. -
Beter voorbereid op natuurbranden in Nederland
- Deze week woedden op verschillende plekken in ons land natuurbranden die uitzonderlijk lang aanhielden. Met voldoende data zijn natuurbranden in Nederland goed te voorspellen en te voorkomen. Natuurbranddeskundige dr. Cathelijne Stoof legt uit hoe internationale wetenschappelijke kennis kan helpen om Nederland beter voor te bereiden op een leven met vuur. -
Wageningen World: Water zuiveren met een moerasbos
- Verzilting en droogte zorgen in kustgebieden steeds vaker voor gebrek aan zoet water. In Zeeuws-Vlaanderen wordt een Wageningse oplossing beproefd: zuivering van riool- en proceswater in moerasbossen. Dat moet een buffervoorraad opleveren waar de hele streek ’s zomers uit kan putten. -
Kaart grondwaterdynamiek komt ook in de BRO
- De Basisregistratie Ondergrond wordt stap voor stap opgebouwd. Dat gebeurt
in 4 tranches. Onlangs is besloten dat de kaart grondwaterdynamiek onderdeel wordt van tranche 4.
-
Basis gelegd voor droogteverwachting voor heel seizoen
- Onderzoekers hebben een basis gelegd voor de droogteverwachting voor de komende maanden. Dat maakt het tijdig nemen van maatregelen voor de gevolgen van droogte mogelijk voor de scheepvaart, landbouw en natuur in Nederland. Een onderzoeksteam van Wageningen University & Research en collega’s van Utrecht en Freiburg publiceerden hun bevindingen in Nature Communications. -
Verband tussen zuidelijke droogte en extreme hittegolven in Europa
- Hittegolven komen steeds vaker voor en worden steeds intenser. Alleen al deze zomer is Europa getroffen door twee extreme hittegolven. Onderzoekers van de Universiteit Gent en Wageningen University & Research hebben nu een verband aangetoond tussen dit soort hittegolven en droogte in zuidelijke gebieden waar de wind vandaan komt. -
Grove den en Douglasspar niet gegroeid door droogte 2018: Bas Lerink bij NOS Journaal over de impact
- Door de droogte in 2018 heeft de groei van de grove den en Douglasspar in Nederland nagenoeg stilgestaan. Onderzoeker Bas Lerink vertelt bij het NOS Journaal wat de impact van de droogte op deze boomsoorten is en welke proefprojecten Wageningen University & Research uitvoert om de bossen bestendiger te maken voor een veranderend klimaat. -
De bodem kan schade door droogte beperken, of juist versterken
- De taiga en bossen in Noord-Europa hebben vaker te lijden onder extreme droogte en hitte dan Middellandse Zeegebieden in Zuid-Europa. De bodem speelt een belangrijke rol in het bepalen van de klimaatbestendigheid van deze gebieden. Een bodem met gunstige eigenschappen verbetert het herstelvermogen van planten bij hitte en droogte, maar een ongunstige bodem draagt juist bij aan schade. Dit blijkt uit recent onderzoek van Wageningen University & Research.
Droogte en melkveehouderij
Bij droogte komt de wortelvorming van gras tot stilstand en het gras vergeelt. Er kunnen problemen ontstaan voor de melkveehouder. Zo wordt weidegang bemoeilijkt, vanwege een tekort aan gras. Bijvoeren kan nodig zijn, omdat het eiwitgehalte in het gras afneemt. Ook zullen voerprijzen stijgen. Verder kan er richting de winter een opslagprobleem ontstaan met mest die niet uitgereden wordt, omdat het gras nauwelijks mest nodig heeft.
Geef gras vooral rust
Grasherstel is afhankelijk van de diepte van de wortel, de grondsoort, de grondwaterstand en mate van uitdroging. Het herstelvermogen is over het algemeen bijzonder groot als je gras met rust laat.
Tips
1. Droog gras breekt snel af, laat het dus met rust. Bij aanhoudende droogte kan het verstandig zijn om koeien op stal te houden.
2. Bewaar je geduld en bemest niet. Zeker op de zware klei met grote scheuren is de kans op uitspoeling groot.
3. Wacht met maaien om verdere uitdroging te voorkomen. Maai vlak voordat het gaat regenen om een nieuwe start te geven aan de grasgroei.
4. Beperk de graslandbemesting voor de rest van het seizoen.
Beregenen op maat
Boeren mogen van de overheid (deels) wel beregenen en anderen niet. Ze gebruiken oppervlaktewater of eigen bronnen, en belasten niet het waterleidingnet. Met beregenen op maat wordt op het juiste moment de juiste gift gegeven. Dit kan een oplossing zijn, zeker als de voerproductie en weidegang tot stilstand komen door droogte. In 2010 kreeg dit project een nieuwe impuls met de remote sensing techniek.
Voedergewassen
WUR onderzoekt ook het telen van droogtebestendige voedergewassen. Zo zijn sorghum en luzerne interessante alternatieven voor snijmaïs.
Experts droogte en melkveehouderij
Projecten droogte en melkveehouderij
-
Meervoudig doelbereik sorghum in de melkveehouderij
Sorghum is een nieuw gewas voor de noordelijke regio’s dat qua groeiwijze en teelt lijkt op maïs en ook een C4 gewas met een hoge CO2... -
Duurzame verwerking grondstromen binnen de landbouw
In dit project worden kennishiaten omtrent het gebruik van humus en kleirijke grond ter verbetering van arme droge zandgronden opgevuld. Daarnaast...
Nieuws
-
Proef om droogteschade te beperken
-
De Marke probeert grondwaterpeil aan te vullen
-
De Marke start met beregenen om grasgroei vast te houden
-
Fors lagere gewasopbrengsten voor Koeien & Kansen-bedrijven
-
Sorghum: het derde ruwvoergewas voor Nederland en Vlaanderen?
-
Extreme droogte is terug te zien in resultaten KringloopWijzer
-
Jong gras beter bestand tegen droogte in 2018
-
Minder droogteschade door onder water zetten drains
-
Droog gras? Laat het met rust, dat herstelt vanzelf
Wagenings onderzoek over droogte in de media
Radio & TV over droogte
-
Piet Verdonschot over het watertekort in Op1
- Door de aanhoudende droogte heeft Nederland een feitelijk watertekort. Hoogleraar Piet Verdonschot legt in de talkshow Op1 uit wat dit betekent en wat er nodig is om water te besparen. -
Robert van Loo bij RTL Nieuws over de extreme droogte in Europa
- Het is extreem droog en heet voor de tijd van het jaar. Robert van Loo vertelt aan RTL Nieuws dat er in delen van Europa amper nog geboerd kan worden. Wijnboeren in Nederland zijn wel blij met wat extra warmte. Maar het is helemaal niet zo fijn dat Nederland een wijngebied wordt, betoogt van Loo: ‘dan verliezen we een heel groot landbouwgebied in Europa.’ -
Bas Lerink bij Vroege Vogels over klimaatbestendige bomen
- De fijnspar en beuk hebben het zwaar in de langdurige periodes van droogte waar we in Nederland steeds meer mee te maken hebben. Als we bossen willen redden, moeten er klimaatbestendige bomen worden geplant, die goed tegen droogte en hitte kunnen. Bosonderzoeker Bas Lerink van Wageningen Universiteit doet onderzoek naar het klimaatbestendig maken van het bos en vertelt meer over een belangrijke onderzoekslocatie. -
Boswetenschappers bij Kennis van Nu over de gevolgen van klimaatverandering voor het bos in Nederland
- Overal in Nederland sterven bomen door de aanhoudende droogte. Hoe maken we het bos weerbaar tegen de gevolgen van klimaatverandering? In deze aflevering van Kennis van Nu vertellen wetenschappers Paul Copini, Utse Sass-Klaassen, Jan den Ouden en Marleen Vos, verbonden aan het Departement Omgevingswetenschappen van Wageningen University & Research, hier meer over. -
Bas Lerink over Nederlandse bossen en bomen bij Focus
- Fijnspar, de es, beuken of grove den – ze hebben de laatste jaren veel last van de droogte. Bas Lerink, onderzoeker Europees bos bij de groep Vegetatie, Bos- en Landschapsecologie, spreekt een uur met de Focus-presentator Joost Schulte hoe het staat met Nederlandse bomen en bossen. -
Gerard van de Linden in Code Rood over de gevolgen van droogte voor Nederlandse akkerbouwers
- Kunnen we in de toekomst nog stamppot met aardappelen en uien van Hollandse bodem eten? Door klimaatverandering dreigt namelijk een steeds groter deel van de Nederlandse landbouwgrond te verzilten. Onze expert Gerard van der Linden legde gisteren in het tv-programma Code Rood uit wat dit voor gevolgen heeft. -
Christa Testerink in ‘Grote Vragen’ over hoe planten zich wapenen tegen droogte en zoute bodems
- Het VPRO-programma ‘Grote vragen’ portretteert acht Nederlandse wetenschappers die aan de top van hun vakgebied staan. Centraal staan hun ‘grote vragen’. Ze vertellen over hun helden, bezoeken bijzondere plekken en spreken over de doorbraken in hun vakgebied. In de aflevering van 22 oktober stond Christa Testerink centraal. Zij is hoogleraar plantenfysiologie en onderzoekt hoe planten zich wapenen tegen drogere en zoutere bodems. Vragen die van levensbelang kunnen zijn voor de mensheid. -
Robert van Loo bij Nieuws & Co over klimaatbestendige landbouwgewassen in Europa
- De European Environmental Agency (EEA) kwam met een rapport over de gevolgen van klimaatverandering voor de teelt van gewassen, met name in Zuid-Europa. Daar wordt de situatie nijpend. Robert van Loo van Wageningen University & Research sprak hierover in een tunnelkas vol quinoa met verslaggever Martijn van der Zande. -
Gerard van der Linde en Robert van Loo bij RTL nieuws over droogte
- Het is nu al de tweede zomer op rij dat we te maken hebben met extreme droogte. En ook nu zorgt het bij boeren voor verlies in opbrengst. Hoe kunnen we gewassen beter met deze droogte laten omgaan? De oplossing wordt gezocht in quinoa.
Quinoa is een gewas dat uitstekend kan groeien in droge omstandigheden. Gerard en Robert onderzoeken welke eigenschappen van quinoa hiervoor zorgen en of deze te veredelen zijn in bijvoorbeeld aardappel.
Kranten en tijdschriften
- Nederland evenaart vandaag een droogterecord, hoe erg is dat?, Volkskrant, 14 juni 2023
- Ontwikkelingen en tips rond droogte en grasgroei (Melkvee.nl, 28 mei 2020)
- Klimaatdeskundigen: gemeenten onvoldoende voorbereid op droogte en hitte, NOS.nl, 31 juli 2018
- 'Nat' Nederland is blind voor droogte: drinkwater loopt gevaar, AD, 30 juli 2018
- De Veluwe lijkt wel een Afrikaanse savanne: ‘Alles staat in de overlevingsstand’, 19 juli 2018
- Woestijnen van beton: hoe maken we onze steden hittebestendig? Volkskrant, 8 juli 2018
- De economie kan deze droogte uitstekend aan, NRC, 4 juli 2018