Nieuws

Voorkom afspoeling door het verplaatsen of blokkeren van hotspots 

Gepubliceerd op
19 januari 2023

In 2027 moeten alle Europese lidstaten hier aan voldoen Kaderrichtlijn Water. Op dit moment is dat in Nederland nog niet het geval. Dat betekent dat melkveehouderij de komende jaren nog een belangrijke opgave heeft op het gebied van het terugdringen van de afspoeling van N en P naar het oppervlakte water.

De BedrijfsWaterWijzer (BWW) brengt in beeld welke risico's er zijn op afspoeling van nutriënten vanaf percelen naar de sloten. Op basis van deze informatie kun je als veehouder bepalen welke maatregelen op jouw perceel de meeste impact hebben. Vaak zijn drinkbakken in weides belangrijke bronnen, die bijdragen aan een N en P belasting naar oppervlaktewater. Deze vragen dan ook om aandacht. 

Laat perceelswater niet zomaar in de sloot lopen 

Afspoeling van nutriënten naar oppervlaktewater kan tegengegaan worden door brongerichte maatregelen. Bijvoorbeeld door het verlagen van de P-toestand wanneer deze te hoog is en/ of het voorkomen van te hoge bodemoverschotten. Daarnaast is het ook belangrijk dat perceelswater dat veel nutriënten bevat niet rechtstreeks in het oppervlaktewater komt. Dit gebeurt vaak op specifieke plekken, de zogenaamde hotspots. Het is dus effectief om deze hotspots op te sporen en aan te pakken. Het ligt voor de hand om de focus te leggen op oppervlakkige afvoer, aangezien deze route relatief de meeste nutriënten bevat. Dat komt doordat mest en kunstmest vooral in de bovenste laag van de bodem of op het maaiveld worden toegediend.

Let op plassen op het land

Water dat door de grond naar de sloot wordt afgevoerd bevat vaak minder nutriënten. Maatregelen gericht op het voorkomen van afspoeling zijn vergelijkbaar met maatregelen tegen droogte. Het is dan zaak dat het water in de grond infiltreert en daar vastgehouden wordt. Als de infiltratie in de bodem niet in de pas loopt met de neerslag, ontstaan plassen op het perceel. Dit water zoekt vervolgens zoekt zijn weg over het maaiveld via de laagste punten naar de sloot (zie Figuur 1). 

Figuur 1: uitsnede van een afspoelkaart uit de BWW van een Koeien & Kansen bedrijf. De flow uit de legenda is een maat die aangeeft hoeveel oppervlak afwatert op het betreffende punt; naarmate de kleur donkerder wordt is dat oppervlak groter. Als zo’n donkere plek vlak naast de sloot ligt, zoals in de rode cirkels, is het risico op afspoeling dus groot. 

Voorbeelden van hotspots

Figuur 2
Figuur 2
Figuur 2a
Figuur 2a

Figuur 3
Figuur 3
  • Figuur 2/2a: Veedrinkplaatsen met een verhoogd afspoelingsrisico.
  • Figuur 3: Vertrappings- en inspoorverschijnselen bij een perceelsingang.

Blokkeren of verplaatsen

Afspoeling vanaf hotspots is te voorkomen door een blokkade aan te leggen voor de sloot in de vorm van een greppeltje, een buffer of een dammetje of een combinatie daarvan. Met deze blokkades wordt de afspoeling afgeleid naar een bezinkplek (Figuur 4). Het is niet altijd nodig om een maatregel langs de hele sloot te treffen; soms volstaat het om een blokkade aan te leggen bij afspoelpunten (zie ook Figuur 1). Een andere oplossing is het verplaatsen van een drinkwaterpunt naar een plek die verder van de sloot afligt. En de toegang tot een perceel hoeft niet altijd per sé bij de sloot te liggen. Een meer generieke maatregel die in het kader van de herziening van het mestbeleid wordt overwogen is het instellen van onbemeste bufferstroken.

Figuur 4: Schematische weergaves van maatregelen om afspoeling te blokkeren.
Figuur 4: Schematische weergaves van maatregelen om afspoeling te blokkeren.

Ervaringen en leerpunten uit de praktijk 

Koeien & Kansen deelnemer Geert Stevens heeft de drinkwaterbak verder van de sloot verplaatst om afspoelingsrisico’s te verlagen. De inzet van kosten voor het verplaatsen van de drinkbakken zijn volgens Stevens beperkt tot een paar honderd Euro. Ook de arbeidsinzet is beperkt. Het verplaatsen van de bakken zelf is simpel en gaat snel. Er zijn wel wat graafwerkzaamheden die wat meer tijd vragen, maar in principe is dit niet een activiteit die regelmatig voor hoeft te komen.

Tip van Geert

IMG_5639.JPG

Kijk bij scheuren of herinrichting van percelen naar de drinkwatervoorziening en plaats bakken op plekken waar geen risico is op afspoeling naar sloten.

Praktisch is zo’n verplaatsing van drinkbakken goed inpasbaar. Maar een aandachtspunt is dat de bakken niet op een plek komen te staan, waar ze de werkgangen bij oogst van gras en maϊs belemmeren. Bij Stevens staan de bakken minimaal 13 meter van de kant, waardoor een zodenbemester met een werkbreedte van 12 meter er nog langs kan rijden. Verplaatsen van bakken is volgens Stevens het meest eenvoudig bij herinrichting van percelen of herinzaai. Dan kunnen graafwerk en egaliseren van grond rond de bakken direct mee met de overige werkzaamheden op het perceel.