Nieuws
Hoe gezond is de Amsterdamse bodem? Een nieuwe index maakt het inzichtelijk
De bodem in Amsterdam wordt intensief gebruikt als basis voor gebouwen en wegen maar vangt ook water op en biedt een leefomgeving voor begroeiing en bodemleven. Het is daarom belangrijk dat de bodem in een gezonde toestand is. Om inzicht te krijgen in de gezondheid van de bodem, ontwikkelden onderzoekers van Wageningen Environmental Research samen met de gemeente Amsterdam en de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied de Bodemgezondheidsindex (BGI) Amsterdam. Deze index maakt het mogelijk om de bodemgezondheid in stedelijk gebied te meten, beoordelen en verbeteren.
Bodem in de stad is meer dan een pakket grond
De bodem is veel meer dan een pakket zand, klei of veen. Het is een complex systeem van minerale delen, holten gevuld met water en lucht en organismen, waarin allerlei fysische, chemische en biologische processen plaatsvinden. In de stadsbodem zitten bovendien allerlei materialen die de mens erin heeft gebracht, zoals bouwmaterialen, leidingen, puin en afvalstoffen.
Een gezonde bodem heeft eigenschappen die hem geschikt maken voor de manier waarop hij wordt gebruikt. Er is alleen niet zoveel informatie over die eigenschappen voor stadsbodems. Het plaatsen van gebouwen en infrastructuur, stadsgroen of waterafvoerwegen vraagt om verschillende eigenschappen van de bodem. De gegevens die verzameld worden in verkennend bodemonderzoek, bijvoorbeeld bij de aanvraag van een omgevingsvergunning, graafwerk of bij de herinrichting van een gebied, zijn daarvoor niet voldoende.
Bodem in Amsterdam intensief gebruikt
Amsterdam wordt drukker: de bevolking neemt toe en de bebouwing wordt dichter door inbreiding. De bodem in Amsterdam is de ondergrond voor die bebouwing en voor kabels en leidingen. Planten en bomen in parken, stads- en moestuinen groeien in de bodem, net als het gras op evenemententerreinen en het bodemleven dat daarbij hoort. Waar de bodem niet bedekt is vangt hij regenwater op. Ook vervuilende stoffen verzamelen zich op het oppervlak en infiltreren. Het intensieve gebruik van de bodem in de stad kan de gezondheid van de bodem aantasten. Om de veelheid van bodemfuncties goed te vervullen moet de bodem gezond zijn. Hoe weten we of dat zo is? De Bodemgezondheidsindex Amsterdam kan helpen antwoord te geven op deze vraag.
Wat is de BGI Amsterdam?
De Bodemgezondheidsindex Amsterdam bestaat uit indicatoren die informatie geven over de eigenschappen die de bodem moet hebben voor verschillende vormen van bodemgebruik. Zes vormen van stedelijk bodemgebruik zijn opgenomen in de index: groene evenemententerreinen, stadsparken, moestuinen, stadstuinen zonder moestuin, buurtgroen en bodems onder verharding. Een bodemgezondheidsscore kan worden berekend voor ieder afzonderlijk bodemgebruik met een rekentool en metingen in deze bodems. De score is gebaseerd op een vergelijking van de metingen met bestaande gegevens over bodemgezondheid.
De handleiding voor de bodemgezondheidsindex geeft een stappenplan voor het selecteren van indicatoren voor het bedoelde bodemgebruik, het bepalen van locaties voor metingen aan de bodem en voor het beoordelen van de bodemgezondheid. De beoordeling geeft als resultaat een score. Een vragenlijst leidt de gebruiker door deze stappen heen. De handleiding bevat uitleg over de bodemindicatoren, methoden voor bepalingen aan de bodem in veld en laboratorium en mogelijkheden voor beheer en eventuele bodemverbetering. Een rekentool voor het berekenen van de scores en de handleiding zijn vrij beschikbaar.
Wat kun je met de BGI?
De Bodemgezondheidsindex Amsterdam is ontwikkeld voor terreinbeheerders en grondeigenaren en kan op drie manieren worden ingezet:
- Beoordelen hoe geschikt de bodem is voor een bepaald gebruik en hoe de bodem verbeterd kan worden;
- Bepalen wat het beste gebruik of toepassing is van de bodem op een bepaalde locatie;
- Inschatten van de kwaliteit van afgegraven grond en de best mogelijke (her)bestemming bepalen van die grond.
Eenvoudige variant van de index voor burgers en tuineigenaren
Voor bewoners, tuineigenaren en andere geïnteresseerden is een toegankelijke variant van de index ontwikkeld, die de basisindex wordt genoemd. Hiermee kunnen zij zonder specialistische apparatuur zelf aan de slag om meer inzicht te krijgen in de gezondheid van hun bodem. Zo kan het bodembewustzijn in de stad worden vergroot.
Stap naar duurzaam en bewust bodemgebruik
Met de Bodemgezondheidsindex zetten Wageningen Environmental Research en de gemeente Amsterdam een belangrijke stap richting duurzamer en bewuster bodemgebruik in de stad. De index kan ook worden aangepast voor gebruik in andere steden. Op 1 juni 2025 is het project Gezonde bodem voor leefbare steden (UrbiSoil) gestart in opdracht van het Topconsortium voor Kennis en Innovatie (TKI) Deltatechnologie. In dit project wordt de BGI-Amsterdam uitgebreid en geschikt gemaakt voor andere stedelijke gebieden in Nederland.
Meer weten?
Lees het rapport De Bodemgezondheidsindex Amsterdam: Stedelijke bodemgezondheid meten, beoordelen en verbeteren