Emissiearme voeropslag

Op het erf vormen de voeropslagen een belangrijke emissieroute. Het gaat dan met name om lozin- gen van perssap en percolaatwater. De BedrijfsWaterWijzer (BWW) brengt dit onderdeel in kaart en geeft inzicht waar de knelpunten op het erf liggen. Het systeem geeft daarbij aan welke verbeterpunten mogelijk zijn.

Perssap ontstaat wanneer onder minder goede (vooral natte) omstandigheden ingekuild wordt. Percolaatwater is regenwater dat in de voeropslag in contact komt met voer(-resten) en daardoor verontreinigd raakt. Op basis van de milieuwetgeving is het lozen van perssap en percolaatwater uit een voeropslag niet toegestaan. Toch gaat dat niet altijd goed. Bij het inkuilen onder minder goede omstandigheden kunnen nog altijd perssap en percolaatwater ontstaan en in het oppervlaktewater terechtkomen. Maar ook bijvoorbeeld door het niet goed afdekken van het snijvlak en een niet bezemschone voeropslag. Dit leidt niet alleen tot verlies van voederwaarde, maar kan lokaal ook tot een verslechtering van de waterkwaliteit leiden.

Probleem

Onvoldoende goede landbouwpraktijk

In de praktijk doen (melk)veehouders er alles aan om het ruwvoer, zoals graskuil en snijmais, onder goede omstandigheden in te kuilen en het ontstaan van percolaat- water te voorkomen. Ook al is er veel inzet, het ontstaan en lozen van perssap en percolaatwater kan je niet altijd voorkomen. Het succes van maatregelen hangt vaak af van de oplettendheid, welwillendheid en tijd. Hij moet tijdig kleppen omzetten, putten legen, het snijvlak afdekken, schoon en netjes werken en voerresten opruimen (figuur 2). Daarnaast zijn niet alle maatregelen effectief genoeg. Dit geldt zeker voor een bestaande erfsituatie. In de praktijk blijkt dat het uitsluitend lozen van schoon percolaatwater moeilijk is te waarborgen.

Oplossing

Een duo-afvoer (figuur 3) kan dergelijke situaties verbeteren. In een handomdraai kun je dan in de voeropslag een scheiding maken tussen ‘schoon’ en ‘vuil’ water. Simpelweg door het openen of dichtzetten van afvoerputjes (figuur 4).

Voor het inkuilen zet je alle kleppen op de opvangput. Via de afvoerbuis vang je dan alleen perssap- pen op. Bij het uitkuilen kan de veehouder na verloop van tijd besluiten om een klep om te zetten en zo percolaatwater rechtstreekste lozen. Uiteraard mag dit alleen wanneer dat water niet verontreinigd is. Bij dit systeem bepaalt hij dus welke afvoerputjes open en dicht staan. Steeds meer veehouders maken gebruik van de duo-afvoergoot. Ook al is de duo-afvoer een verbetering voor boer en milieu, de zekerheid dat er geen ‘vuil’ water wordt geloosd blijft afhankelijk van de oplettendheid van de veehouder.

Emissiearme voeropslag met sensorgestuurde klep

In het project ‘Emissiearme voeropslag’ is een sensorgestuurde klep ontwikkeld en getest. De sensor meet de geleidbaarheid van vrijkomend water (perssap en percolaatwater). De sensor is gangbaar en robuust en heeft zich in de praktijk bewezen. De sensoren zijn eenvoudig te plaatsen en te bedie- nen, meten (semi-)continu, vragen weinig onderhoud en zijn betaalbaar. Resultaten van metingen uit een sleufsilo met snijmais op Aeres Farmsin Dronten zijn in tabel1 weergegeven.

Tabel 1: Resultaten van het monitoren van de geleidbaarheid (in microSiemens/cm, mS/cm) gemiddeld per seizoen.

Er is een duidelijk meetbaar verschil tussen schoon hemelwater enerzijds en perssap/percolaatwater anderzijds. De volgende stap is het aansturen van een klep door de geleidbaarheidssensor. De klep is ingebouwd in de afvoerbuis van het regenwater. De grenswaarde is ingesteld op 3 mS/cm. Tot de grenswaarde gaat het regenwater naar de sloot en boven de grenswaarde wordt de afvoerklep omgezet en gaat het water naar de opvangput. De voorziening maakt het mogelijk om met meer zekerheid en betrouwbaarheid emissieloos te lozen en te voldoen aan de milieuregels. De eind- resultaten hiervan zijn in 2023 bekend.

Ervaringen en leerpunten uit de praktijk

Er zijn nog geen ondernemers met praktijkervaringen met sensorgestuurde kleppen; wel met een duo-afvoer. Zo hebbende broers Koopman, Koeien & Kansen-deelnemers in Oudega (Frl),in 2022 een 60-meter lange sleufsilo aangelegd met een duo-afvoer (figuur 5). De sleufsilo helt in de breedte af naar de duo-afvoer en in de lengte natuurlijk naar de voorkant. Dat creëert automatisch een natuurlijke afstroming van perssap en percolaatwater.

In de praktijk zijn op enkele Koeien & Kansen-bedrijven ervaringen opgedaan met het compartimenteren van het erf en de voeropslag. Joris Buijs in Etten-Leur (NBr) heeft op zijn erf zijn langs het koepad (figuur 6) en de kalveriglo’s goten aangelegd met afsluiters en calamiteiten-putten. De naastliggende erfsloot is als ‘cascadesloot’ ingericht waarin het vuile erfwater in compartimenten kan bezinken. Door het erf schoon te houden en alles tijdig te bedienen, kan Joris een scheiding maken tussen schoon hemelwater en vuil erfwater. Hij staat achter de maatregelen, ook al kosten die aandacht en tijd. “Ik ben praktisch ingesteld en leg alleen wat aan als het werkt en past binnen mijn bedrijf”, merkt Joris op. Bovendien werkt een schoon en net erf plezierig. De komende periode gaat hij ervaring opdoen met de nieuwe inrichting.

Frank Post in Nieuweoord (Dr) heeft een sleufsilo met een duo-afvoergoot aangelegd. Hij is tevre- den met dit systeemomdat het eenvoudigte bedienen is. De scheidingtussen schoon hemelwater en vuil erfwater doet hij letterlijk in een handomdraai. Maar het heeft volgens Frank wel de nodige aandacht en onderhoud nodig. “Het eerste jaar liep het perfect, maar in de jaren daarna gingen de putjes verstopt zitten”, zegt Frank “Mijn beste investering is de veegmachine met opvangbak”, merkt hij tot slot op. Trouwens ook iets wat de broers Koopman al een paar jaar geleden met subsidie hebben gedaan.

Download

Meer informatie

Deze acht waterhalen zijn gemaakt in het kader van het project Koeien & Kansen in opdracht van het Ministerie van I&W. Deze waterverhalen zijn bedoeld om melkveehouders, bedrijfsadviseurs en andere betrokkenen te inspireren om praktische oplossingen toe te passen op hun bedrijven om het watermanagement te verbeteren. De komende tijd worden deze verhalen gepubliceerd op de website van Koeien & Kansen. Deze verhalen zijn namelijk gebaseerd op cases op Koeien & Kansen-bedrijven. Belangstelling voor hardcopy? Laat een bericht achter op ons contactformulier.