Nieuws

Pens vertoont groot vermogen tot aanpassen

Gepubliceerd op
4 maart 2015

Tijdens de transitieperiode van melkvee vinden grote veranderingen op pensniveau plaats. Op het congres ‘Gezonde melkveehouderij’ toonde Kasper Dieho de eerste resultaten van het project ‘Met een gezonde pens vooruit’. Conclusie: penspapillen reageren passend op rantsoenwijziging en groeien indien nodig sneller, maar de capaciteit voor vluchtige vetzuur absorptie verandert niet evenredig daarmee.

Een droogstaande koe heeft een lagere behoefte aan nutriënten dan een lacterende koe. Tijdens droogstand is de voeropname vrij laag, en het voer bevat ook minder in de pens fermenteerbare organische stof (FOS). In de eerste weken na afkalven stijgt de behoefte aan nutriënten sterk vanwege snelle stijging in melkproductie. Binnen enkele weken is de productie van vluchtige vetzuren (VVZ) in de pens 2-3 maal groter dan in de droogstand. De penswand moet zich daar goed op aanpassen, zodat al die vetzuren snel geabsorbeerd worden en ze geen negatieve effecten op het pensmilieu veroorzaken.

Aanpassing penspapillen

Kennis over het aanpassingsvermogen van de pens is beperkt, vooral onder praktijkomstandigheden. In het project ‘Met een gezonde pens vooruit’ werd daarom een proef gestart om meer zicht op veranderingen tijdens de transitieperiode te krijgen. Twaalf koeien werden gedurende droogstand (vanaf 50 dagen voor afkalven) tot 80 dagen in lactatie gevolgd. Na afkalven kregen 6 dieren een langzame, en 6 dieren een snelle krachtvoeropbouw. Doel daarvan was om een groot verschil in opname van FOS te bereiken en daarmee een groot verschil in VVZ productie. De onderzoeksvraag was of de koeien goed kunnen reageren op de snelle krachtvoeropbouw door snellere groei van de penspapillen en toename van de VVZ opname capaciteit. Naast voeropname werden de veranderingen in penspapillen gemeten. Tijdens de droogstandsperiode nam de oppervlakte van de penspapillen langzaam af. Na afkalven groeiden de penspapillen weer vlot, vooral bij de snelle krachtvoeropbouw. Daar was er sprake van een snelle, sterke toename van papiloppervlakte, terwijl bij de langzame krachtvoeropbouw de toename meer gelijkmatig verliep net als de meer gelijkmatige toename in FOS opname. De penspapillen lijken dus passend te reageren op de verschillende krachtvoeropbouw strategieën.

Absorptie vluchtige vetzuren

In het algemeen verwacht men dat de oppervlakte van penspapillen een positief verband heeft met de absorptie van VVZ. Hoe groter de oppervlakte, hoe sneller de absorptie, en des te kleiner de kans op verzuring van de pens door een te hoge concentratie van deze zuren. De opname capaciteit van VVZ werd daarom ook in kaart gebracht bij dezelfde 12 koeien. De absorptiecapaciteit van VVZ daalde licht bij begin van de droogstand en was tijdens de laatste 4 weken van de droogstand stabiel. Direct na afkalven nam de VVZ absorptie capaciteit sterk toe, en bleef toenemen tot aan de laatste meetdag (80 dagen na afkalven). Opvallend was dat de snelle krachtvoeropbouw geen verschil in absorptiecapaciteit liet zien met de langzame krachtvoeropbouw. Met andere woorden, alhoewel de oppervlakte van penspapillen sneller toenam bij de snelle krachtvoeropbouw, gaf dit functioneel gezien (VVZ absorptiecapaciteit) geen voordeel vergeleken met de langzame krachtvoeropbouw.

Vervolgvragen

Het experiment geeft, wereldwijd voor het eerst, inzicht in de dynamiek van penspapil ontwikkeling (anatomie) en tegelijkertijd de VVZ absorptiecapaciteit (functie) gedurende de transitieperiode. De afwezigheid van een verband tussen veranderingen in papiloppervlakte en de VVZ absorptiecapaciteit is nieuw en zeer verrassend. Kasper stelde dan ook tijdens het congres dat de resultaten allerlei vervolgvragen oproepen, zoals: waarom is er geen functioneel effect van grotere penspapillen op VVZ absorptie; en is de functionele aanpassing van de penswand specifiek en doelgericht te stimuleren? De pens vertoont een groot vermogen tot aanpassen, vooral kort na afkalven. Het is een nieuwe uitdaging om met dit inzicht de voeding van melkvee in de transitiefase verder te optimaliseren.

Meer informatie

Zie verder de presentatie van Kasper Dieho tijdens het congres ‘Gezonde melkveehouderij’ van 15 januari 2015: 'Effect van voeding op de pens tijdens transitie'